Jan Hoek (ca. 1945)

GEEN VEILIGE HAVEN

Een erkend varend erfgoed, laatste getuige van een voorbije tijd, nu met sloop bedreigd

De Rival, gebouwd in 1929 in Alblasserdam door de grootvader van Arie Hoek, verkeert nog altijd in opmerkelijk authentieke staat: van de geklonken romp en zakkende stuurhut tot de oorspronkelijke techniek en vrijwel ongewijzigde woonruimtes. Zelfs de originele bouwtekeningen, scheepspapieren en reddingsboeien zijn bewaard gebleven, wat een zeldzaamheid is voor een schip van deze leeftijd.Bij een officiële schouw kreeg de Rival de A-status en een uitzonderlijk hoge score van 102 punten. Het schouwrapport laat er geen twijfel over bestaan: “Het schip is zeldzaam origineel gebleven, als ware het een tijdmachine.” Toch dreigt Nederland dit icoon van het varend erfgoed voorgoed kwijt te raken. Een gebrek aan rechtsbescherming, gebroken beloftes en bestuurlijk falen duwen de Rival steeds verder richting de sloop.Dit is niet alleen het verhaal van een schip, maar ook van onze familie. Al jaren proberen wij de Rival te behouden — voor onszelf, voor toekomstige generaties, en omdat we geloven dat je iets wat zo zeldzaam en waardevol is, niet zomaar opgeeft.Maar hoe ver je als particulier ook komt met inzet en toewijding, uiteindelijk is het behoud van varend erfgoed ook een maatschappelijke keuze. Als er vóór oktober geen ligplaats wordt gevonden, verliezen wij ons schip — en verliest Nederland het laatste originele sleepschip dat nog net zo is als op de dag van oplevering. Niet door gebrek aan zorg of liefde, maar omdat er simpelweg geen plek meer is in Nederland voor iets wat ooit zo vanzelfsprekend bij het leven op het water hoorde.

De Rival op het Rijn-Twentekanaal, rond 1990, gesleept door sleepboot Leal.
Foto: Harry de Groot.

Een schip, een familie, een eeuw geschiedenis

Sinds haar bouw in 1929 is de Rival onlosmakelijk verbonden met de familie Hoek. Drie generaties groeiden op aan boord, leefden met het ritme van het water en droegen zorg voor het schip. Van opa Arie Hoek, die haar liet bouwen, tot de jongste generatie die haar erfgoed beschermt: iedere foto vertelt een verhaal van toewijding, liefde en vakmanschap. De Rival was niet zomaar een schip, het was thuis.

De roef waar de tijd stil bleef staan

De roef van de Rival is een zeldzaam bewaard gebleven woonverblijf dat sinds de bouw in 1929 nauwelijks is veranderd. In de keuken staan nog altijd de originele buffetkasten met geslepen spiegelglas, het met het schip meegeleverde kolenfornuis en een spreekbuis naar zowel het voordek als het stuurhuis. Alles is uitgevoerd in warm teakhout, met origineel hang- en sluitwerk. Boven de eettafel bevindt zich een karakteristieke ‘koekoe-spiegel’, waarmee je over het schip kunt kijken. Deze details geven de ruimte een ongekende charme en historische waarde.In de salon bepalen eikenhouten wandpanelen, een marmeren schoorsteenmantel en een tweede koekoe met oud gekleurd glas de sfeer. De deuren zijn voorzien van geslepen spiegelglas en authentiek hang- en sluitwerk. De badkamer is nog ingericht met het originele geëmailleerde gietijzeren bad, de slingerpomp en geschroefde metrotegels. In het achteronder bevinden zich drie slaapvertrekken met bedstee, ingebouwde kasten en originele lijnolieverf op de wanden. Zelfs het ‘klaverraam’, een karakteristiek raam met doorschijnend glas dat opengezet kan worden, is bewaard gebleven. Alles ademt vakmanschap, geschiedenis en liefde voor het schip.

Elke klinknagel vertelt een verhaal

De Rival ademt geschiedenis, niet alleen van binnen, maar ook van buiten. De zware, geklonken stalen romp getuigt van het vakmanschap uit 1929 en is nog volledig intact. De originele ankerlieren staan stoer op het dek, samen met het handgestuurde stuurwerk, waarmee generaties Hoek door weer en wind hebben gevaren.De klassieke teakhouten stuurhut, die in zijn geheel kan zakken om lage bruggen te passeren, is nog precies zoals hij bijna honderd jaar geleden werd gebouwd. Ook de luikenkap met zijn authentieke schaarbalk en rollers is bewaard gebleven, een ingenieuze constructie die het zware werk aan dek lichter maakte. Elk detail aan de Rival is een levend bewijs van het ambacht, de innovatie en de liefde waarmee dit schip is gebouwd en bewaard gebleven.

Bijna Twintig Jaar Tussen Hoop En Vrees

De Rival is meer dan een monument van hout en staal. Ze staat symbool voor jaren van strijd, doorzettingsvermogen en de inzet van generaties die haar hebben onderhouden en verdedigd.In 2009 moesten we Amsterdam verlaten. Hoewel de Rival officieel erkend was als historisch vaartuig, werd na een wetswijziging met terugwerkende kracht en het verlopen van een oude schippersregeling alsnog bestuursdwang opgelegd — met hoge boetes als we zouden blijven liggen.De Rival verhuisde in 2009 naar Rotterdam, op uitnodiging van het Havenmuseum. Maar haar band met de stad gaat veel verder terug. Al in de decennia daarvoor voer ze meer dan veertig jaar in en rond de Rotterdamse haven. Die langdurige verbondenheid met de regio speelde dan ook een belangrijke rol toen haar officiële status als historisch vaartuig werd vastgesteld, op advies van een gemeentelijke commissie van deskundigen. Daarbij werd niet alleen haar technische en historische waarde erkend, maar ook haar betekenis voor de stad en omgeving, precies zoals bedoeld in de Aanwijzing Ligplaatsen Historische Vaartuigen.We kregen een ligplaats in de Leuvehaven en begonnen vol vertrouwen aan een nieuw hoofdstuk. Maar ook daar verschoof het beleid. Na de privatisering van de havens en de fusie van de musea werd alles anders. Wat ooit openbaar en overzichtelijk was, kwam in handen van stichtingen en organisaties waar wij als betrokkenen geen zicht of inspraak meer in hadden. Belangen verschoven, besluiten werden anders genomen, en ergens in dat proces raakten we onze ligplaats kwijt.We vonden vervolgens een plek aan de rand van de stad, waar we negen jaar lang werden gedoogd door Rijkswaterstaat. Nu moeten we ook daar weg — opnieuw onder dreiging van bestuursdwang en hoge boetes. Dit keer dreigt zelfs de sloop. Niet op last van Rijkswaterstaat, maar van de gemeente. Diezelfde gemeente die de havens privatiseerde, de Rival officieel erkende, en beleid heeft voor historische schepen. Maar in de praktijk blijkt: varend erfgoed is nergens echt beschermd.De artikelen en beelden hieronder laten zien hoe het begon: het vertrek uit Amsterdam en onze aankomst in Rotterdam in 2009.

Geef Geschiedenis Een Toekomst

De Rival is gebouwd om te werken. Ze bracht lading, weer of geen weer, over rivieren en kanalen. Ze maakte crisis en oorlog mee, werd ingehaald door de tijd, en door regels die veranderden zonder oog voor wat ooit wél mocht. Zo begon een jarenlange strijd om een vaste plek. Toch bestaat ze nog. Niet als museumstuk, maar als echt, varend schip, in originele staat bewaard. Zeldzaam geworden, maar nog altijd hier. En daar mag het niet eindigen.We hebben dit verhaal jarenlang niet verteld. Niet uit onverschilligheid, maar uit vrees dat openheid de situatie zou verslechteren. Machteloosheid, jaar na jaar, slijt niet alleen aan vertrouwen, maar ook aan moed — tot zwijgen veiliger voelt dan je stem te laten horen. We stonden alleen tegenover instanties die elkaar versterkten in macht, zonder dat wij daar als burgers nog bescherming of inspraak tegenover hadden. Dus bleven we stil. Tot nu. Want de tijd is op. We staan op het punt onze woonplek te verliezen, een schip dat drie generaties heeft gedragen, en met de Rival ook het laatste originele sleepschip van Nederland — een levend stuk geschiedenis dat niet terugkomt als het verdwijnt. Daarom delen we nu ons verhaal.Bent u journalist, betrokken bij beleid, erfgoed of bestuur? Neem dan gerust contact met ons op. We gaan graag in gesprek en delen op verzoek het dossier, dat onder meer de stukken bevat die aan het gemeentebestuur van Rotterdam zijn voorgelegd.Het officiële schouwrapport staat onderaan deze pagina.Wij hebben ook een burgerbrief geschreven aan de gemeenteraad en het college van B&W van Rotterdam. Deze is hier te vinden: https://rotterdamraad.bestuurlijkeinformatie.nl/Document/View/c22f7aeb-ab95-4839-964c-21cc2ba52590Contactpersoon: Arie Hoek
E-mail: [email protected]
Telefoon: 06 50424753

De Rival tijdens de viering van 400 jaar Maassluis